اختلال دوقطبی چیست؟ + انواع اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی چیست؟

اختلال دوقطبی یا بای‌پولار (Bipolar Disorder) یک بیماری روانی است که با تغییرات شدید در حالات روحی فرد شناخته می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال بین دوره‌های شیدایی یا اوج انرژی و خلق بالا (مانیا) و دوره‌های افسردگی یا خلق پایین (دپرسیون) در نوسان هستند. این نوسانات خلقی ممکن است در طول روز، هفته‌ها یا ماه‌ها اتفاق بیفتد. بسیاری از مردم ممکن است با علائم مشابهی مواجه شوند، اما تغییرات خلقی شدید و تأثیر آن بر روی زندگی روزمره، نقطه تمایز افراد دوقطبی است.

انواع اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی شامل چندین نوع مختلف است که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. اختلال دوقطبی نوع یک:  در این نوع، فرد حداقل یک دوره شیدایی کامل را تجربه می‌کند که ممکن است با دوره‌های افسردگی همراه باشد. شیدایی در این نوع از اختلال می‌تواند به شدت پیش‌رونده باشد و در مواردی نیاز به بستری در بیمارستان دارد.
2. اختلال دوقطبی نوع دو:  افراد مبتلا به این نوع از اختلال دوره‌های شیدایی خفیف‌تر (هایپومانیا) را تجربه می‌کنند و این دوره‌ها معمولاً با افسردگی شدید همراه است. در این نوع، شدت مانیا کمتر است، اما همچنان تأثیر زیادی بر زندگی فرد دارد.
3. اختلال سیکلوتایمیک:  در این نوع، افراد دوره‌های شیدایی و افسردگی خفیف را تجربه می‌کنند که از شدت کافی برای تشخیص دوقطبی نوع یک یا دو برخوردار نیست. با این حال، این تغییرات خلقی می‌توانند به‌مرور زمان و با تشدید علائم، روی زندگی شخصی و اجتماعی فرد اثر بگذارند.
4. سایر انواع دوقطبی: این دسته شامل اختلالاتی می‌شود که معیارهای کامل دوقطبی نوع یک یا دو را ندارند، اما به دلیل دوره‌های مختلف شیدایی و افسردگی، تشخیص داده می‌شوند.

علائم و نشانه‌های اختلال دوقطبی

1. علائم مانیا (شیدایی) و هایپومانیا

در طول دوره مانیا، فرد احساس سرخوشی، پرانرژی و دارای انگیزه بالا می‌کند. در اینجا برخی از علائم مانیا آورده شده است:

• افزایش اعتمادبه‌نفس: فرد ممکن است خود را قدرتمندتر از همیشه احساس کند و دست به کارهایی بزند که در حالت عادی از آن‌ها اجتناب می‌کرد.
• کاهش نیاز به خواب: در دوره‌های شیدایی، افراد ممکن است دچار بی خوابی شوند و تنها چند ساعت خوابیده و همچنان انرژی زیادی داشته باشند.
• حرف‌زدن زیاد:  افراد ممکن است سریع صحبت کنند و ایده‌های مختلفی را در ذهن خود داشته باشند و نتوانند مکالمه خود را متوقف کنند.
• رفتارهای پرخطر:  برخی افراد ممکن است بدون توجه به عواقب، دست به کارهایی بزنند که به خود یا دیگران آسیب بزند، مانند خرج کردن بی‌حساب، رانندگی پرخطر یا تصمیمات ناگهانی و بی‌برنامه.

2. علائم افسردگی

در دوره‌های افسردگی، فرد احساس غم، ناتوانی و ناامیدی دارد. برخی از این علائم عبارتند از:

• افسردگی شدید و طولانی‌مدت:  فرد ممکن است برای مدت طولانی دچار احساس غم و اندوه شدید باشد.
• کاهش انرژی:  فرد اغلب بی‌حال و بدون انگیزه است و حتی کارهای روزمره را با سختی انجام می‌دهد.
• تغییر در الگوی خواب:  فرد ممکن است بیش از حد بخوابد یا دچار بی‌خوابی شود.
• افکار منفی و خودآزارانه:  در برخی موارد، فرد ممکن است به فکر خودکشی یا آسیب‌رساندن به خود بیفتد.

اشتباهات رایج درباره اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی فقط به معنای تغییرات ناگهانی خلق و خو نیست

یکی از اشتباهات رایج این است که تصور می‌شود افراد دوقطبی به‌صورت مداوم بین شادی و غم در نوسان هستند. تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی معمولاً تدریجی اتفاق می‌افتد و می‌تواند چندین روز، هفته یا حتی ماه‌ها طول بکشد.

دوقطبی با شخصیت ناپایدار یا عصبانی اشتباه گرفته می‌شود

افراد دوقطبی معمولاً به‌طور ناگهانی عصبانی نمی‌شوند و خلق آن‌ها به دلیل اختلال روانی‌شان تغییر می‌کند. رفتار پرخطر یا غیرمنطقی آن‌ها ممکن است با شخصیت ناپایدار اشتباه گرفته شود، در حالی که این تغییرات به دلیل فازهای مانیا یا افسردگی اتفاق می‌افتد.

همه افراد دوقطبی رفتارهای خشونت‌آمیز ندارند

برخلاف برخی باورهای اشتباه، بیشتر افراد دوقطبی رفتارهای خشونت‌آمیز ندارند. در واقع، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در بسیاری از موارد فقط برای خودشان و نه دیگران خطرناک هستند.

داروها راه‌حل سریع و آسان نیستند

یکی دیگر از اشتباهات رایج این است که داروها می‌توانند به‌سرعت و به‌طور کامل اختلال دوقطبی را درمان کنند. در واقع، داروها اغلب تنها به کنترل علائم کمک می‌کنند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند. به همین دلیل، درمان دوقطبی به رویکردی جامع نیاز دارد که شامل روان‌درمانی و حمایت اجتماعی است.

اختلال دوقطبی قابل کنترل است

بسیاری از مردم تصور می‌کنند که افراد دوقطبی نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند، در حالی که با درمان مناسب، می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و به زندگی نرمال بازگردند. این باور نادرست باعث شده تا برخی افراد از روان درمانی یا مصرف دارو خودداری کنند.

اهمیت تشخیص و درمان درست

تشخیص درست و درمان به موقع اختلال دوقطبی می‌تواند زندگی فرد را به طرز چشمگیری بهبود بخشد. اگر فردی از علائم این اختلال رنج می‌برد، بهتر است به یک روان‌پزشک یا روان‌شناس متخصص مراجعه کند. درمان معمولاً شامل مصرف دارو، روان‌درمانی و تغییر در شیوه زندگی است. پشتیبانی خانواده و دوستان نیز نقشی کلیدی در موفقیت درمان ایفا می‌کند.

نتیجه‌گیری

اختلال دوقطبی یک بیماری پیچیده و چندوجهی است که درک بهتر آن می‌تواند به کاهش باورهای نادرست و بهبود زندگی مبتلایان کمک کند. با توجه به شدت و نوع اختلال دوقطبی، درمان‌ها و پشتیبانی‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به افراد کمک کنند تا علائم خود را کنترل کرده و به زندگی فعال بازگردند.